Humo’s Grote Corona-enquête loog er niet om: het vertrouwen van de Vlaming in de politiek verdampte in coronatijden nog meer dan anders. Tijd voor herbronning, meent meestermarketeer Jan Callebaut. In zijn boek ‘Het DNA van Vlaanderen’ – een coproductie met politiek journalist Ivan De Vadder – bundelt hij tien jaar onderzoek naar wie de Vlaming écht is en spelt hij onze politici de les. ‘Ik onderzoek de politiek zoals ik dat ooit met boter deed: wat verwáchten de mensen ervan?’ Kortom, wie smaakt ongezouten het best, De Wever of Rousseau, en wie heeft de meeste boter op het hoofd, Beke of Rutten?
Jan Callebaut (64) is een wereldvermaard expert in consumentengedrag. Hij stippelde strategieën uit voor multinationals als Unilever, Coca-Cola en Heineken en adviseerde toppers binnen CD&V en de VRT. Deze week stelt hij met VRT-journalist Ivan De Vadder het boek ‘Het DNA van Vlaanderen’ voor. Aan de hand van bevragingen tussen 2009 en 2019 ontblootte Callebaut de ziel van de Vlaming en al zijn angsten en verlangens. Het boek leest als een handige handleiding voor politieke partijen.
HUMO Met alle respect, maar is uw boek niet overbodig? De partijen zeggen al jaren dat ze aandachtig luisteren naar de kiezer.
JAN CALLEBAUT (lacht) “Dat denken ze misschien. Maar zeker de traditionele partijen zijn vervreemd geraakt van de bevolking. De verkiezingsresultaten zijn daarvan de harde bewijzen. In 1999 haalden de christendemocraten, socialisten en liberalen nog 59% van de stemmen. Vandaag, twintig jaar later, overtuigen ze nog maar 39% van de kiezers.
“Partijen gebruiken graag en vaak opiniepeilingen en populariteitsdata. Maar als je peilt naar kiesintenties of de populariteit van politici, dan peil je enkel naar relatieve machtsverhoudingen binnen de politiek, en niet naar wat écht leeft in de samenleving. Wat verlangt de burger? Wat zijn zijn angsten en dromen? Zijn ideale samenleving? En sluit dat alles wel aan bij wat partijen verkondigen? Ik werk al decennia met die filosofie in de bedrijfswereld. Ik begon ooit met te onderzoeken wat mensen verwachten van hun boter, en hoe ver de merken Solo en Becel daarvan af lagen. Nu onderzochten we niet de ideale margarine, maar de ideale samenleving. Het klinkt misschien arrogant, maar die aanpak is eigenlijk hetzelfde.”
HUMO Waar ligt de Vlaming van wakker?
CALLEBAUT “De eigen persoonlijke toekomst: onze grootste angst is ongeneeslijk ziek worden, op korte afstand gevolgd door een lage levensstandaard na het pensioen. Dat zijn de twee grote constanten. Verder heeft iedereen eigen angsten en dromen, maar is het opvallend dat we na elke bevraging clusters zien. Groepen Vlamingen met dezelfde bezorgdheden, mensen die dezelfde basiswaarden delen en op een gelijkaardige manier naar zichzelf en de medemens kijken. In ons model onderscheiden we zes samenlevingsgroepen die ongeveer even groot zijn. Je hebt de groep ondernemende Vlamingen die vertrouwen hebben in de toekomst en zichzelf, die hun eigen dromen willen nastreven. Er is de groep wereldverbeteraars, die zeer positief naar de toekomst en andere culturen kijkt. Andere Vlamingen hechten bijzonder veel belang aan hun eigen buurt, het milieu en een leefbare omgeving. We zien ook groepen die angstiger in het leven staan, en die vooral snakken naar veilige plek waar het gezin centraal staat. Sommige mensen zoeken hun heil in identiteit en in regels – zij hechten veel belang aan de politie.
“Deze indeling gaat verder dan links of rechts. Dat zijn in mijn ogen termen uit de 19e eeuw, die de lading niet echt dekken. Opvallend is dat de zes samenlevingsgroepen zeer stabiel blijven in de tijd. Vijftien jaar geleden zagen we dat even grote groepen Vlamingen ongeveer dezelfde zorgen en verlangens hadden. Dat betekent niet dat mensen individueel niet veranderen. We weten dat jonge mensen positiever in het leven staan en vertrouwen hebben in de toekomst en dat mensen met de jaren angstiger worden om te verliezen wat ze hebben. Verder vinden vrouwen het klimaatprobleem relatief vaker een topprioriteit dan mannen en vragen vaker aandacht voor solidariteit. Ook regionaal zijn er verschillen. In Antwerpen zijn beduidend meer mensen angstig voor de veranderende samenleving. Zij willen vooral zichzelf, hun gezin en de ‘Vlaamse cultuur’ beschermen. Gentenaars delen die angst minder. Ze kijken positiever naar de toekomst en in hun ideale samenleving staan solidariteit en een aangename leefomgeving centraal.”
HUMO Dat verklaart de andere politieke realiteit in de twee steden.
CALLEBAUT “Deels. Mensen willen dat politici hun ideale maatschappij bouwen of tenminste uitleggen waarom sommige dingen niet kunnen. Ze verwachten dat partijen hun dromen waarmaken en hun angsten wegnemen. Maar de laatste vijftien jaar zijn traditionele partijen bijna uitsluitend met zichzelf bezig geweest, en niet met de verzuchtingen van mensen. De sp.a, Open Vld en CD&V wéten niet meer waar Vlamingen van wakker liggen. Er zijn in Vlaanderen drie partijen die een droom aanbieden: Vlaams Belang, de PVDA en Groen. Groen pleit voor een wereld die reageert tegen de klimaatverandering, Vlaams Belang wil een wereld die veilig is en waar je je eigen identiteit kunt beleven, en de PVDA wil een samenleving zonder sociale ongelijkheid. Dat zijn ideaalbeelden die bijna perfect aansluiten bij de ideale samenlevingen van telkens een van de zes groepen Vlamingen. Met andere woorden: de zogenaamd extreme partijen begrijpen veel beter waar mensen dagdagelijks mee bezig zijn. Het zijn niet toevallig die partijen die in mei de verkiezingen gewonnen hebben.”
HUMO Vlaams Belang haalde bijna 20 procent van de stemmen. Hebben ze nog groeipotentieel?
CALLEBAUT “In de jaren negentig hebben ze 26 à 27 procent gescoord. Dus het kan. Alles hangt af van de reactie van de andere partijen. Zoals ik al zei: de bevolking verandert niet echt. Er zijn niet opeens honderdduizenden Vlamingen racistisch geworden. Wel is meer dan 1/3e van de bevolking hier vrij angstig en wantrouwig tegenover andere mensen. Tom Van Grieken heeft uitstekend begrepen dat veel Vlamingen zich onzeker voelen in een wereld die verandert. Zij verlangen naar een maatschappij waarin hun eigen identiteit centraal staat. Van Grieken praat consequent tegen die groep Vlamingen en beschouwt hen als de kwetsbare mensen, de echte slachtoffers. Filip De Winter sprak over de grote, filosofische problemen: ‘de islamisering’. Fascistische praat. De nieuwe Vlaams Belang-stemmers denken niet aan fascisme: zij hebben alleen behoefte aan een gevoel van de bescherming van hun kleine wereld, en Van Grieken biedt hen dat aan. Hij viste zo niet alleen in de vijver van de N-VA, maar ook van CD&V, waar veel mensen zitten die òòk bezorgd zijn om hun eigen gezin en bubbel.
“Wat Vlaams Belang afremt, en dat geldt ook voor de PVDA en Groen, is dat de Vlaming er niet van overtuigd is dat ze daadkrachtig genoeg zijn om het ideaalbeeld in de werkelijkheid om te zetten. Om succesvol te zijn als partij, moet je ook het idee geven dat je de dromen van mensen kan waarmaken.”
HUMO Hoe verklaren uw onderzoeken de leegloop van de N-VA tijdens de laatste verkiezingen?
CALLEBAUT “De partijtop heeft strategisch verkeerde keuzes gemaakt. De laatste cijfers van de N-VA in onze bevragingen waren verbluffend. Vlamingen associëren de partij met leiderschap en bekwaamheid. De bevolking rekent op de N-VA om de economie te doen draaien en aan de samenleving te bouwen. Met andere woorden: de N-VA is in de ogen van veel Vlamingen een brede beleidspartij, zoals CD&V vroeger. In 2006, toen ik mijn eerste onderzoeken deed naar de perceptie van partijen, werd Yves Leterme beschouwd als dé grote leider. Mensen zagen CD&V als een betrouwbare partij die het gezin beschermde. Een partij met bekwame politici. Door de samenwerking met de N-VA van Bart De Wever trok het kartel bovendien ook kiezers die sterk terugplooiden op identiteit in een verwarrende wereld. De som van dat alles? 30 procent van de stemmen.
“N-VA bouwde dat totaalplaatje in de jaren erna volledig zelf op, voornamelijk ten koste van de CD&V. De partij combineerde het leiderschap van De Wever met de menselijke kant van Jan Peumans en Geert Bourgeois, en de bekwaamheid van Jan Jambon. Die bekwaamheid was de afgelopen jaren cruciaal in de evolutie van de partij. De N-VA haalde in 2014 een prima resultaat tijdens de verkiezingen en kwam in de federale regering, maar het droeg nog het imago van een zweeppartij mee. In moeilijke omstandigheden hebben de N-VA ministers zich betrouwbaar en standvastig gedragen. Jan Jambon nam als minister van binnenlandse zaken bijvoorbeeld het leiderschap op in de nasleep van de aanslagen in Brussel. De N-VA oogstte zelfs in Franstalig België lof.
“Wat is er nu gebeurd? De N-VA heeft de regering laten vallen in de zogenaamde Marrakechcrisis, wellicht omdat ze nerveus werden omdat het Vlaams Belang vooruit ging tijdens de lokale verkiezingen van oktober 2018. Maar kijk even mee. (haalt papier boven) De mensen associëren de N-VA wel met de bescherming van hun identiteit, maar Vlaams Belang torent er volledig bovenuit. Het resultaat, bij de verkiezingen waar migratie voor 36% van de Vlamingen het belangrijkste verkiezingsthema was? Grote winst voor Vlaams Belang. De N-VA kàn deze strijd niet winnen. Het was een strategische blunder. De partij heeft bijna twintig jaar gewerkt om de volkspartij te worden, en met succes. Nu offeren ze hun leiderschap op voor een Vlaamse, identitaire reflex. Ik vrees dat de partijtop Vlaams Belang totaal overschat. Die partij is voor de N-VA slecht een beperkte rivaal.”
HUMO Moet de N-VA dan af van de Francken-flank? De man is immens populair.
CALLEBAUT “Theo Francken is populair geworden, ja, maar wel op die éne dimensie. Een succesvolle partij creëert een welbegrepen evenwicht van verschillende dimensies. Net als de oude CVP wordt de N-VA gezien als de balansbrenger van de samenleving. Bart De Wever is in de ogen van een immense groep Vlamingen het centrum van gezond verstand. De partij kon de komende jaren verder bouwen aan de geloofwaardigheid op onderwijs, met een ietwat strenge visie waar veel mensen achter staan. Misschien heeft de N-VA zelf hun imago verkeerd ingeschat. Het evenwicht binnen de partij werd hoe dan ook verstoord door een te eenzijdige focus op identiteit. Ik denk dat De Wever zich daarvan bewust is.”
HUMO Intussen staat zijn partij aan de zijlijn tijdens de grootste crisis van de eeuw.
CALLEBAUT (knikt) “De N-VA riskeert veel te verspelen op korte termijn. Ook tijdens de coronacrisis blunderen ze. Het Europarlement stemde bijna unaniem voor maatregelen in de strijd tegen Covid-19. De N-VA-politici waren ongeveer de enigen die zich onthielden, omdat Wallonië te veel en Vlaanderen te weinig kreeg. Zelfs Vlaams Belang stemde voor. Zulke politieke spelletjes in de context van zoveel leed getuigen niet van groot leiderschap. Mogelijk is N-VA de felbevochten betrouwbaarheid te grabbel aan het gooien. Er ontstaat nu een vacuüm van leiderschap, en in deze crisistijden kunnen politici van andere partijen dat wel eens opvullen.”
HUMO Zit die nieuwe leider bij de sp.a? Connor Rouseau is een communicatief toptalent.
CALLEBAUT “Ik ben benieuwd. Rousseau wordt soms vergeleken met Steve Stevaert, wat ik wel begrijp. Maar Stevaert kon het ook niet alleen: hij had zijn andere ‘teletubbies’ nodig: Frank Vandenbroucke, Johan Vande Lanotte en Patrick Janssens, en dat allemaal onder de leiding van Louis Tobback. Maar wie waren de leiders van de sp.a na dat tijdperk? Sorry, ik weet het niet. Mijn boodschap is: alleen zal Connor het niet kunnen. Een succesvolle partij heeft zichtbare en complementaire leiders nodig. Rousseau moet partners zoeken, en snel. Vlamingen beschouwen PVDA en Groen als jonger en eerlijker. Die twee partijen vissen in dezelfde vijver als de sp.a en hun vangst is steeds groter. ”
HUMO Inhoudelijk lijkt de partij alvast te vervellen. Rousseau is harder op migratiethema’s.
CALLEBAUT “Hij heeft een uitstekend instinct. De socialisten hebben eigenlijk geluk. De enige Belgische droom die overeind blijft, is die van de sociale zekerheid, en dat is de core business van de socialisten. Vlamingen uit de lagere middenklasse beseffen zeer goed dat ze afhankelijk zijn van dat systeem. Valt de sociale zekerheid weg, dan ook hun vangnet wanneer ze ziek worden of hun werk verliezen. Maar de realiteit is dat steeds meer Vlamingen vrezen dat de sociale zekerheid zal imploderen. Door de vergrijzing, en vooral door het beeld dat een toevloed aan migranten het systeem onhoudbaar zal maken. Het probleem van de sp.a is niet dat andere partijen menselijker of meer solidair overkomen: het probleem is dat al die waarden in het niets verdwijnen naast de vrees dat de sociale zekerheid zal instorten door buitenlanders. Dat begrijpt Rousseau. Dat socialisten zich bekommeren over het lot van vluchtelingen in Lesbos, is zéér lovenswaardig, maar voor veel minderbedeelde Vlamingen is dat in het grotere plaatje bedreigend.
“Het migratiethema is voor de socialisten de olifant in de kamer. Of het antwoord van Rousseau op de vrees van nogal wat Vlamingen correct is, weet ik niet, maar hij voelt tenminste waar het schoentje knelt. Dat geldt ook voor het klimaatverhaal. De sp.a is bezorgd om het klimaat, maar slaagt er niet in de kleine man mee te nemen in de oplossingen. De lage middenklasse mag niet het slachtoffer worden. En dus moeten socialisten vol geloven in technologische vooruitgang, en niet in het straffen van de kleine man. Wat zien we nu? De sp.a verzet zich tegen de lage-emissiezones in Vlaanderen, uit bezorgdheid voor de sociale ongelijkheid. Om weer succesvoller te worden bij de typische doelgroep, is dat de juiste strategie voor de sp.a.”
HUMO Is dat niet cynisch? Moeten progressieve partijen het beperkte enthousiasme om klimaatverandering aan te pakken net niet stimuleren, in de plaats van te berusten om stemmen te halen?
CALLEBAUT “Partijen moeten meningen uiteraard niet zomaar achternalopen. Politici moeten helder uitleggen waarom ze een andere richting uit moeten. Migratie is een goed voorbeeld: wie alleen het probleem van de toestroom aan buitenlanders aankaart, doet aan populisme. Politici kunnen wél de kiezers helpen begrijpen dat migranten een bijdrage kunnen leveren aan onze vergrijzende samenleving en zo onze sociale zekerheid kunnen redden. Maar daarvoor moet je eerst de vrees van mensen erkennen – iets wat de sp.a, CD&V en Open Vld lang niet gedaan hebben. Zij minimaliseerden de steeds groeiende angst onder de bevolking, en nieuwe partijen zijn in dat gat gedoken.
“Wat ecologie betreft: uit de bevraging in 2019 blijkt dat klimaatverandering een van dé grote onderwerpen is waar Vlamingen van wakker liggen. Twee derde van de Vlamingen maakt zich zorgen – amper een handvol procenten minder dan over migratie. Het gaat er dus om op de juiste manier te communiceren over klimaat, niet om de problemen te minimaliseren. Op termijn kom je toch in de problemen.”
HUMO Als twee Vlamingen op de drie bezorgd zijn over het klimaat, is het potentieel van Groen toch immens?
CALLEBAUT “Bij de verkiezingen van vorig jaar had Groen minstens even groot kunnen worden als het Vlaams Belang. Maar wat hun politici niet beseffen, is dat ze totààl verkeerde dingen zeggen. Groen moet goed kijken naar hun collega’s in Duitsland. De Duitse ecologisten stralen hoop uit. Ze verkopen werkelijk een droom, een project waar je in wìl geloven. Hoe ze de energietransitie gaan betalen? Daar praten de Duitse groenen niet over: ‘dat zien we later wel.’ Hier was het omgekeerd: Groen praat in doembeelden over het klimaat en doet uitschijnen dat de burger gestraft moet worden voor slecht gedrag – vlees eten of het vliegtuig nemen. In de ogen van de Vlamingen zal het hen allemaal ook veel geld kosten. De grote blunder van de laatste kiescampagne was dat Meyrem Almaci en Kristof Calvo alles beginnen uitrekenen zijn. Ineens stond Groen in je wijnkelder om je eigendommen af te nemen. Veel Vlamingen beseffen dat we een nieuw samenlevingscontract moeten opstellen met meer respect voor het klimaat. Maar je blijft wel van hun wijn af. Door die campagne zijn veel potentiële kiezers nog weggelopen.”
HUMO Een partijprogramma moet realistisch blijven. Groen moét toch rekenen?
CALLEBAUT “Maar waarom? Wat voor zin heeft het om je programma tot twee cijfers na de komma te berekenen? Zolang je geen 50 procent van de stemmen haalt, voer je campagne om in een zo gunstig mogelijke onderhandelingspositie te starten. Meer niet. Als partij moet je in de eerste plaats ambities tonen. Die rekenlogica is een vorm van navelstaren. Het is waarom traditionele partijen steun verliezen: politici moeten geen rekensom maken, ze moeten laten weten aan de bevolking dat ze mee willen bouwen aan hun dromen. En wanneer je mee mag besturen, los je de problemen die zich stellen wel op.
“Ik kom terug bij de socialisten. Het is toch hemeltergend dat alléén Rudy De Leeuw (socialistisch vakbondsleider, red.) luidop durft te zeggen dat de pensioenen op 1.500 euro moeten liggen? Dat is werkelijk de basis van het socialistisch gedachtegoed: ervoor zorgen dat de kleine, werkende mens nooit in financiële problemen zal komen. Maar ja: zullen we dat wel kunnen betalen? Net als de groenen is John Crombez in de val getrapt om aan het rekenen te slaan.”
HUMO Maakt de N-VA een strategische fout door de koele omgang met het klimaatthema?
CALLEBAUT “Absoluut. Ze laten zich te snel in de hoek van klimaatontkenners duwen. Dat zijn ze misschien niet, maar die perceptie is er wel. Door zich zorgen te maken over de harde, Vlaamse flank, vergist de partij zich net als tijdens de Marrakech-crisis van vijand. N-VA had het klimaat als thema moeten omarmen. Ze moeten de klimaatverandering proberen aan te pakken met innovatie en technologische vernieuwingen, en vol naar buiten durven komen met dat thema. Als verantwoordelijke volkspartij ben je het aan je status verplicht om bezorgd te zijn over klimaatverandering, maar om ook meteen oplossingen te bieden: jobcreatie, bijvoorbeeld.
“Onze bevragingen wijzen uit dat er in Vlaanderen een gat in de markt is: er is een groep van honderdduizenden Vlamingen die wel bezorgd is om het klimaat, maar die bij Groen de gading niet vindt. Er is een partij nodig die de droom van Groen combineert met de daadkracht en sérieux van de N-VA. Inspiratie en leiderschap. Puur vanuit het standpunt van het politiek marktonderzoek is voor een kartel tussen Groen en de N-VA een grote toekomst weggelegd, maar ik zie het niet snel gebeuren.”
HUMO Uit uw bevragingen blijkt dat de traditionele partijen en de N-VA vooral op één kenmerk laag scoren: eerlijkheid. Vlamingen associëren politieke partijen met valse beloften. Vandaar de reflex om alles netjes door te rekenen.
CALLEBAUT “Ik begrijp dat, maar de oplossing voor de politieke vertrouwenscrisis bestaat er niet in om in technische details te hervallen, wel om moderner communiceren. We leven in 2020: mensen aanvaarden niéts meer. In de jaren zestig, toen ik in het vierde leerjaar zat, sloeg de meester nog met de lat op onze vingers als we stout waren. Vandaag moet de leerkracht ook alles uitleggen en verantwoorden. Tussen toen en nu zitten twee eeuwen verschil. Maar CD&V, Open Vld, de sp.a en de N-VA hebben duidelijk niet geleerd om te communiceren over de ontstaansgeschiedenis van hun beslissingen. Je kàn vandaag de pensioenleeftijd niet zomaar verhogen naar 67 jaar. Partijen moeten voortdurend de filosofie achter hun beslissingen uitleggen.
“De burger is intelligenter, alerter en wil betrokken worden bij de beslissingsprocessen. Dat zie je op sociale media: de beslissing wordt genomen, en daarna wordt er boos gediscussieerd. De nieuwe generatie politici moet hun potentiële doelgroepen gericht opzoeken, ballonnetjes oplaten en op elk moment de dialoog durven aangaan. Dat betekent niet dat je als partij moet plooien voor de publieke opinie, wel dat je eerlijk alles blijft uitleggen. ‘Als we niet langer werken, zal uw pensioen niet overeind blijven.’ Voor mij is het alleszins een van dé kernboodschappen van mijn onderzoeken: Vlamingen vinden ‘eerlijkheid’ het belangrijkste kenmerk bij politici. Als traditionele partijen hun communicatiemodel niet aanpassen, zullen ze blijven krimpen.”
HUMO De partij die het minst beschouwd wordt als eerlijk: Open Vld.
CALLEBAUT (knikt) “De liberalen hebben een huizenhoog probleem. Ze zijn aan de macht gekomen na de dioxinecrisis in 1999 en waren immens populair. Maar in de plaats van daarna, zoals een grote groep Vlamingen wilde, de focus te leggen op economisch liberalisme en een gunstig klimaat om te ondernemen, hebben de liberalen zich vastgeklampt aan de macht. Met Guy Verhofstadt en Karel De Gucht op kop. Ze wilden meedrijven op alle mogelijke thema’s. Het is geen toeval dat De Gucht gesneuveld is op het migrantenstemrecht. De liberalen zijn hun kernboodschap vergeten in hun meest succesrijke periode. En nu gelooft niemand ze nog.
“De liberalen hebben jarenlang deelgenomen aan het machtsspel en moesten compromissen maken in de regering. Dat zorgt er zowel voor dat kiezers ontgoocheld raken omdat de ambitieuze voorstellen sneuvelen op de regeringstafel, als dat de liberalen steeds meer het centrum moesten opzoeken om een aanvaardbare partij te blijven voor de politieke tegenstanders. Dat vreet aan het imago.”
HUMO Gelukkig is er Els Ampe nog, de redder des blauwen.
CALLEBAUT “Laat me beleefd blijven en zeggen dat ze niet echt geloofwaardig overkomt. Ze moest als outsider opboksen tegen het liberale establishment en moest dus creatief zijn, maar dat is volledig verkeerd uitgedraaid. Op wie ik mijn geld zet? Ik verneem dat Bart Tommelein zich al zegezeker waant, wat nooit een goed teken is. Ik zet mijn vijf frank in op Egbert Lachaert, die veel steun geniet binnen de partij.”
HUMO De partij die u het beste kent, als voormalig adviseur van Yves Leterme, is CD&V.
CALLEBAUT “CD&V is in twee richtingen leeggelopen. Ze zijn hun status als volkspartij verloren en hebben gekozen om de focus te leggen op hoop en medemenselijkheid. Maar daardoor kwamen ze precies in het vaarwater terecht van de sp.a, de PVDA én Groen. Tegelijkertijd liepen de N-VA en Vlaams Belang weg met de Vlamingen die angstiger in het leven staan en bezorgd zijn over de toekomst van hun eigen gezin. De bescherming die de christendemocraten boden, is weggevallen.
“Het grootste probleem van CD&V is het gebrek aan leiderschap. De partij gidst de Vlamingen niet meer door de samenleving. Wie is de leider, wie straalt geloofwaardigheid uit? Kris Peeters werd gehaald om die missie te vervullen, maar dat werd een schrijnend verhaal. Peeters was door zijn verleden bij UNIZO wel geloofwaardig als vertegenwoordiger van de zelfstandige, maar niemand geloofde hem als hij het sociale beleid in de regering-Michel moest verdedigen.
“Eigenlijk is het bij CD&V net zoals bij de sp.a: er is een succesvolle generatie verdwenen en niet opgevolgd. Met het leiderschap van Leterme, het vaderschap van Jean-Luc Dehaene en het sociale profiel van Inge Vervotte, had je een fantastisch trio. Daarna is de vernieuwing tegengehouden. Rik Torfs had de bagage, maar hij heeft nooit een echte kans gekregen. Sindsdien is de partij vooral met zichzelf bezig geweest. Dat voelen de mensen. Dus zijn ze weggelopen.”
HUMO De partijleden kozen vorig jaar Joachim Coens als nieuwe voorzitter.
CALLEBAUT “Ik ken Coens, en dat is een zeer intelligente man. Net als Kris Peeters en Wouter Beke: allemaal rustige mensen met veel intellectuele bagage. Maar dat is net het probleem. CD&V moet de bakens verzetten en moet zich herprofileren. De keuze voor Coens is eigenlijk een herbevestiging van de positie van de partij: zakelijk. Meer van hetzelfde. Welke ambitie blijkt daaruit?
“Er zit een systeemfout in de voorzittersverkiezingen. De leden van partijen die kiezen, behoren tot een soort harde kern. Zij kiezen een voorzitter naar hun eigen beeltenis, maar dat is daarom niet de politicus om kiezers te overtuigen – en al zeker niet om een ànder soort kiezer aan te trekken. Sammy Mahdi had de CD&V echt een nieuw elan kunnen geven. Hij kon inspireren en met een andere figuur ook de sociale geloofwaardigheid van de partij te herstellen. Misschien moet Coens Inge Vervotte toch proberen terug te halen. Het moet alleszins vandaag gebeuren, niet morgen.”
HUMO Als voormalig VRT-marketeer kent u ook de openbare omroep goed. Is corona in de Reyerslaan een geschenk uit de hemel, zeker na de woelige herfst?
CALLEBAUT “Over de problemen in het VRT-directiecomité wil ik mij momenteel niet uitspreken. Maar inderdaad, hoe cynisch het ook mag klinken, deze periode is ongelofelijk dankbaar voor de openbare omroep. Want de VRT beleeft een ongeziene crisis. In 2015 bijvoorbeeld bereikte de omroep nog gemiddeld 67% van de Vlamingen per week met nieuws en duiding op tv. In 2019 ligt het cijfer op 58%. Op amper vijf jaar tijd zijn een half miljoen Vlamingen afgehaakt. De VRT mist eigenlijk een volledige generatie. In informatieprogramma’s blijven de kijkers onder de veertig jaar oud massaal weg, en zij zijn toch de toekomst. Ook de nieuwe Vlamingen krijgt de VRT niet binnengetrokken. Dat is hét grote probleem van de openbare omroep, want zij moeten per definitie iedereen die in Vlaanderen woont, bedienen.
“Dankzij corona is de VRT weer een autoriteit. De kijk- en luistercijfers zijn zéér goed. Maar corona blijft hier niet eeuwig, natuurlijk. De VRT zal verder moeten bouwen. Enkel via radiozender MNM bereikt de openbare omroep nog jongeren, kortgeschoolden en nieuwe Vlamingen. Er zal nog hard gewerkt moeten worden aan het digitale luik. Het is vijf voor twaalf.”
Callebaut praat gepassioneerd en onverstoord over politiek. Hij merkt nauwelijks op dat er aan de deur gebeld wordt. Wanneer onze fotograaf plots voor zijn neus opduikt, wil hij haar de hand schudden. ‘Verdorie’, lacht hij, wanneer de fotograaf als goede burger zijn hand weigert. ‘Ik ben het niet meer gewend om mensen te zien.’
HUMO U behoort tot wat virologen een ‘risicogroep’ noemen. Twee jaar geleden kreeg u tijdens een vlucht een hartinfarct. Hoe gaat het nog met uw gezondheid?
CALLEBAUT “Goed, bedankt. Ik heb veel geluk gehad die dag. Ik verloor het bewustzijn, en toen ik weer wakker werd, zat een man over mij gebogen. Blijkbaar zat er op de rij achter mij een cardioloog. Hij onderzocht mij en maande de piloot aan om terug te vliegen naar Brussel.
“Ik voel mij als hartpatiënt bevoorrecht met de goede medische dienstverlening in ons land. Ik heb het ook aan den lijve ondervonden. Twee uur nadat de vlucht onderbroken werd, was was ik al geopereerd in Brussel. Ik heb veel levensvreugde gewonnen en voel me dankbaar. Niet alleen voor de zorgen van de intelligente mensen die onze ziekenhuizen bemannen, maar ook voor ons gezondheidssysteem. Ik denk dat veel Belgen niet beseffen in wat voor paradijs we leven. Onze gezondheidszorg, onze sociale zekerheid, ons onderwijs: wereldtop. Ja, het kost wat geld, maar wat mij betreft is het goed besteed.”
HUMO Is uw hond ook een risicopatiënt? Ik zie dat ze wat mankt.
CALLEBAUT “Een risicopatiënt zou ik niet zeggen, maar Zara is wel geopereerd aan haar heup. Er zijn trouwens bedrijven die nog wat van haar kunnen leren, want ze heeft haar eigen Instagrampagina. (lacht) Het is een aanhankelijk beest. Ik ben net als haar vrij gelukkig tijdens deze coronaperiode. Het is wat surreëel, maar het is fijn om zoveel thuis te zijn.”
HUMO Zal deze periode de Vlamingen veranderen? En is uw onderzoek over hoe de bevolking in het leven staat, dus al achterhaald?
CALLEBAUT “Nee. Er zullen nog altijd mensen zijn die willen ondernemen, Vlamingen die de wereld willen verbeteren, mensen die in de eerste plaats bang zijn voor de toekomst van hun gezin, en een groep die terugplooit op de eigen identiteit. Onze grote verlangens zullen niet veranderen. Wél een belangrijke shift: het telewerk. Dat was voor veel bedrijven en ondernemers een openbaring. De files zullen misschien afnemen omdat we ons minder zullen verplaatsen, en ondernemen is door deze episode nòg laagdrempeliger geworden.”
HUMO De hoop van links is dat we tijdens deze crisis nog maar eens beseffen hoe waardevol onze gezondheidszorg is.
CALLEBAUT “Dat is ongetwijfeld zo, maar of de linkse partijen daardoor zullen groeien, is nog maar de vraag. Ten eerste zal er binnenkort een regering van nationale eenheid gevormd moeten worden. Ten tweede zullen alle regeringspartijen uitzonderlijk helder moeten communiceren. Hoe groot zijn onze schulden als land, en hoe zullen we dat oplossen? Het probleem moet in vol ornaat op tafel. Als partijen nu vaag doen of in eufemismen praten, zullen ze in de problemen komen. De mensen zijn niet dom. Ze beseffen dat deze crisis gevolgen heeft.
“Maar goed: het klopt dat er kansen liggen om het politieke veld te hertekenen. Ik raad de partijen aan om het boek van Ivan en mij te lezen. Dan kunnen ze eraan beginnen.”
Source: Humo
